Wat is een gezond functionerend gezin?
We kennen allemaal genoeg voorbeelden van problemen die gezinnen kunnen treffen. Er kunnen conflicten ontstaan tussen ouders, tussen kinderen en tussen ouders en kinderen. Heel weinig worden er voorbeelden van een gewoon goed functionerend gezin beschreven.
Bewust zoomen we in op wat we kunnen doen en hoe we onszelf eventueel kunnen bijsturen om tot een gezond functionerend gezin te komen. Volgende kenmerken zijn belangrijk om een evenwichtig gezin te stimuleren. Je zal merken dat eens je bewust omgaat met deze kenmerken, je de dynamiek in jouw gezin positief kunt bevorderen.
We focussen ons voornamelijk op de opvoedingsvaardigheden tussen ouders en kinderen maar deze kunnen tevens ruimer gekaderd worden binnen de interacties tussen alle gezinsleden. Sommige vaardigheden zijn noodzakelijk om de zelfwaarde en de ontwikkeling bij kinderen te stimuleren.
Opvoedingsvaardigheden, volgens Patterson en collega’s
1. Positieve betrokkenheid
Deze vaardigheid vormt het fundament voor de andere opvoedingsvaardigheden. Positief betrokken zijn, betekent onvoorwaardelijk tijd, energie en liefde investeren in kinderen hoe vervelend of storend ze zich ook gedragen.
Positieve betrokkenheid is essentieel. Veel conflicten in combinatie met onvoldoende betrokkenheid en positieve momenten resulteert in een negatieve relatie tussen volwassene en kind.
2. Positieve bekrachtiging
Om bepaald gedrag te stimuleren, zijn positieve gevolgen ervan vereist. We noemen ze beloningen, bekrachtigers of versterkers. Hoe korter na het positieve gedrag de versterker volgt, hoe beter.
3. Interpersoonlijke probleemoplossing
Het effectief kunnen oplossen van conflicten en problemen vormt voor kinderen een belangrijke vaardigheid om zich tot sociaal competente mensen te ontwikkelen. Door samen met kinderen problemen op te lossen, leren zij dat problemen oplosbaar zijn en dat ze hier zelf iets aan kunnen doen. Kinderen leren dit vooral door te kijken naar voor hen belangrijke volwassenen in hun omgeving.
4. Disciplineren
Deze vaardigheid omvat het installeren van regels, het trekken van grenzen en het bieden van structuur. Daarnaast behelst disciplineren de in te zetten vaardigheden in geval van ongewenst gedrag: negeren, een time-out en straffen.
5. Toezicht houden
Toezicht houden is een moeilijke en onpopulaire opvoedingsvaardigheid, zeker bij adolescenten.
Bij jonge kinderen betekent toezicht houden dat ouders weten wat hun kinderen doen en dat zij niet (langdurig) zonder toezicht ergens heen gaan. Het impliceert ook gesprekjes voeren om interesse te tonen en zicht te krijgen op hun functioneren buitenshuis. Het starten met gesprekjes op jonge leeftijd vergroot de kans dat dit op adolescente leeftijd ook mogelijk is, zonder dat dit wordt beschouwd als controle.
6. Quality time
Quality time wil zeggen dat elke gezinslid een gezonde portie aandacht krijgt. De wetenschap toont duidelijk aan dat indien kinderen driekwart van hun aandacht positief ingevuld wordt, dit de ontwikkeling bevordert. ‘Ouder zijn’ is een titel op zich. Iedereen weet genoeg dat het opnemen van een ouderschapsrol heel wat energie- en organisatietalent vraagt. Het spreekt voor zich dat een spontane helpende hand, van buiten het gezin, de rol als ouder kan mee helpen dragen en voor elke ouder een meerwaarde kan betekenen.
Kinderen binnen het gezin hoeven er niet voor te zorgen dat ouders zichzelf wegcijferen en/of hun sociaal leven opgeven. Het is daarom belangrijk dat je als ouder ook dingen voor jezelf doet. Maak bewust tijd vrij voor jezelf naast de tijd die je besteedt aan je gezin. Dit kan bijvoorbeeld gaan over een hobby en/of een andere leuke bezigheid.
Tot slot: wees als ouder zo veel mogelijk optimistisch en leer je kind/jongere om ook optimistisch te zijn. Kinderen die vooral worden gewezen op de positieve kanten van zichzelf en hun omgeving, groeien minder snel uit tot moeilijke, anti-sociale kinderen en jongeren. Daarbovenop zullen kinderen die mogen opgroeien in een positieve omgeving niet zo vlug opgroeien tot depressieve pubers en/of volwassenen. Vermijd om kinderen op maat te creëren. Verwacht dus geen perfectie. Stel niet constant te hoge verwachtingen aan je kinderen. Wanneer we als ouder vooral onze kinderen en jongeren aanmoedigen en prijzen voor hun geleverde inspanningen, in plaats van enkel te focussen op hun resultaten, dan zijn we goed op weg. Je zal merken dat kinderen en jongeren dan vlugger bereid zullen zijn om verder door te zetten.